SZCZEPIENIE OCHRONNE
Szczepienia ochronne odgrywają decydującą rolę w profilaktyce chorób zakaźnych. Przyczyniają się one do zmiany sytuacji epidemiologicznej chorób zakaźnych na świecie. Czasami spotykamy się z opinią, że choroby wieku dziecięcego należy przechorować, ale jest to pogląd, do którego musimy podejść bardzo ostrożnie.
Wiele bowiem chorób zakaźnych okresu dziecięcego niesie za sobą ryzyko ciężkiego przebiegu, a często powikłań, do zgonu włącznie. Takim przykładem jest odra, której to wirus nadal jest przyczyną wielu powikłań w postaci ciężkich zapaleń płuc, podgłośniowych zapaleń krtani oraz najcięższego powikłania ( często prowadzącego do zgonu ) ostrego zapalenia mózgu i rdzenia.
Szczepienia obowiązkowe – zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych ( PSO ) wykonywane są przeciwko 10 chorobom zakaźnym, tj. przeciw gruźlicy, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, odrze, śwince, różyczce, zakażeniom Haemophilus influenzae typu b. Oprócz szczepień obowiązkowych PSO zawiera również szczepienia zalecane przeciw kilku chorobom takim jak: wirusowe zapalenie wątroby typu A, rotawirusom, grypie, kleszczowemu zapaleniu mózgu, ospie wietrznej, zakażeniom wywołanym przez Neisseria menigitidis oraz Streptococcus pneumoniae.
Szczepionki skojarzone
W związku z coraz to większą ilością szczepień podawanych małym pacjentom w pierwszych miesiącach życia zaistniała konieczność jednoczesnego podania kilku szczepionek. Wiele z nich można podawać jednoczasowo, ale w różne, odległe od siebie miejsca. Jednakże ilość miejsc, w które zalecane jest podanie szczepienia przestaje być wystarczająca i producenci szczepionek zaczęli tworzyć szczepionki skojarzone, powoli wypierające z kalendarza szczepionki monowalentne.
- Szczepionki monowalentne – to takie, które zawierają jeden typ określonego drobnoustroju lub antygeny pochodzące od jednego typu drobnoustroju, np. typ I wirusa polio
- Szczepionki poliwalentne – to takie, które zawierają więcej niż jeden typ określonego drobnoustroju, np. typ I, II , III wirusa polio
Szczepionki skojarzone – zawierają kilka drobnoustrojów lub antygeny pochodzące z kilku typów drobnoustrojów uodparniające przeciwko kilku chorobom zakaźnym. Rodzice często mają wątpliwości dotyczące tak dużej ilości szczepień u swoich pociech i z tymi wątpliwościami bardzo często zgłaszają się do swojego pediatry. Trzeba podkreślić, jak ważną rolą pediatry jest wytłumaczenie rodzicom po co i dlaczego szczepimy w ten czy inny sposób. Skuteczność szczepionek wzrasta przy ich jednoczesnym podaniu. Ilość reakcji ubocznych w takich sytuacjach jest taka sama, jak w przypadku stosowania pojedynczej dawki szczepionki.
Do szczepionek skojarzonych, coraz częściej zastępujących nam szczepienia monowalentne z kalendarza szczepień, zaliczamy na przykład: Infanrix, Tripacel, Infanrix, Infanrix IPV Hib, Pentaxim, Infanrix hexa, zawierające różne kombinacje szczepionek przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, wzw B i przeciwko zakażeniom Haemophilus influenzae typu b. Od kilku lat (2004r) mamy również w PSO w części obowiązkowej skojarzone preparaty przeciwko odrze, śwince i różyczce ( MMR II , Priorix ).
BEZPIECZEŃSTWO SZCZEPIEŃ OCHRONNYCH
Rodzice bardzo często kształtują swoje opinie na podstawie prasy codziennej, programów telewizyjnych a w ostatnim okresie również poprzez internet. Oto kilka ważnych informacji dotyczących bezpieczeństwa stosowanych szczepionek:
-
- nie ma dowodów na ryzyko wystąpienia autyzmu po szczepieniu MMR II
- tiomersal ( etylen rtęci) zawarty w wielu szczepionkach jako substancja hamująca rozwój bakterii i innych patogenów nie wykazuje właściwości toksycznych
- nie ma dowodów na to, aby szczepienia powodowały alergie, stwardnienie rozsiane, cukrzycę typu 1, zespół nerczycowy czy zapalenia stawów
- zdarzają się natomiast (nie zawsze) odczyny poszczepienne w postaci zaczerwienienia, obrzęku w miejscu ukłucia, ewentualnie stany podgorączkowe
OGÓLNE ZASADY WYKONYWANIA SZCZEPIEŃGłówną zasadą jest, że nie wykonuje się szczepień w ostrych stanach chorobowych oraz w zaostrzeniu przewlekłego procesu chorobowego. Należy przy tym pamiętać, że o wykonaniu szczepienia, decyduje lekarz po zebraniu wywiadu od rodziców ( wywiad taki powinien zawierać dane o przebytych chorobach, przyjmowanych lekach, kontakcie z chorobami zakaźnymi, alergiach oraz o reakcjach po poprzednich szczepieniach ) oraz po dokładnej ocenie stanu zdrowia pacjenta.
Odstępy pomiędzy szczepieniami: według dotychczasowych zaleceń odstęp pomiędzy podaniem dwóch dowolnych szczepionek wynosił 4 tygodnie, za wyjątkiem podania dwóch żywych szczepionek, gdzie było to 6 tygodni. Obecnie odstęp między podaniem dwóch różnych inaktywowanych szczepionek może być dowolny, za wyjątkiem dwóch żywych podawanych parenteralnie – gdzie wynosi 4 tygodnie.
Należy pamiętać, że odstępy pomiędzy kolejnymi dawkami tej samej szczepionki nie mogą być krótsze niż 4 tygodnie. Dopuszczalne jest skrócenie odstępów czasowych pomiędzy dwiema dawkami tej samej szczepionki o mniej niż 4 dni lub o 4 dni przed ukończeniem wieku zalecanego wg PSO – nie wpłynie to w istotny sposób na odpowiedź poszczepienną. Jednak gdy kolejna dawka danego preparatu szczepionkowego zostanie podana 5 dni wcześniej lub na 5 dni przed osiągnięciem danego wieku do szczepienia – szczepienie należy powtórzyć.
Prowadzenie terapii podtrzymującej w trakcie długotrwałego odczulania nie zaburza prawidłowej odpowiedzi poszczepiennej. Podawanie preparatów immunostymulujących np. Ribomunyl, Luivac, Bronchovaxom czy IRS 19, nie stanowi przeszkody w wykonywaniu szczepień.